Krajobraz Bornholmu
Na skalistej wyspie Bornholm znajduje się wiele obszarów chronionych, tutejsze warunki umożliwiły rozwój nie tylko nietypowym roślinom, ale i zwierzętom. Bornholm jest specyficzny ze względu na to, że jest to wyspa dość mała, co wpływa na liczbę gatunków ją zamieszkujących.
Na krajobraz Bornholmu miała wpływ działalność człowieka w ciągu ostatnich 10.000 lat. Mieszkańcy epoki kamiennej polowali na dzikie bydło, łosie i dziki zamieszkujące w pierwotnym lesie, który wówczas porastał całą wyspę. Chłopi z epoki kamiennej i epoki brązu wypalali lasy, aby przystosować ziemię pod uprawę roli i wypas zwierząt. W epoce żelaza większa część Bornholmu była wykorzystywana w celach rolniczych. W okresie ostatnich 100 lat naturalne krajobrazy na terenach niezalesionych, intensywnie kurczyły się z powodu rozwoju rolnictwa. Również rozwój obszarów zabudowanych, wydobycie surowców naturalnych oraz nasadzenia lasów jodłowych przyczyniły się do redukcji naturalnych środowisk na wyspie.
Przeważająca część Bornholmu jest obecnie wykorzystywana rolniczo. Ogromne pola uprawne nie pozostawiają miejsca dla naturalnej, pierwotnej przyrody. Pozwalają jednak na swobodną obserwację terenów kształtowanych w epoce lodowcowej.
Przez wyspę płynie kilkanaście krótkich rzek (niektóre są okresowe), z których najdłuższa Øle Å ma 22 km. Na wyspie znajduje się także kilkanaście niedużych jezior polodowcowych lub będących wyrobiskami kopalnianymi, z których największym jest Hammerso (650 m dług., 150 m szer. i 13 m głęb.).
Wybrzeże Bornholmu
Krajobraz Bornholmu jest bardzo urozmaicony.
Skalisty charakter wyspy widoczny jest zarówno w głębi wyspy, jak i na wybrzeżu. Szczególne wrażenie robią skalne wybrzeża, jak np. Jons Kapel na północ od Hasle, północny przylądek Hammeren i prawie całe północne wybrzeże wyspy od miasta Allinge do miasta Svaneke. Wzdłuż wybrzeża północnego wyłania się bezpośrednio z morza i wznosi stromo w górę skała macierzysta. Pomimo, że wybrzeże północne oraz wschodnie ma postać wysokich klifów, w pojedynczych miejscach, między niskie przybrzeżne skały, mogą się wciskać niewielkie piaszczyste plaże, nadmorskie łąki oraz porośnięte trzciną bagna.
Południowa część wyspy pokryta jest wydmowymi piaskami i porośnięta roślinnością. Począwszy od Nexo oraz Snogebaek spotyka się niskie podmokłe wybrzeże piaszczyste, które dalej na zachód w kierunku Dueodde przyjmuje postać, szerokiego na ponad kilometr, wybrzeża wydmowego, zbudowanego z przepięknego, drobnego lotnego piasku. Piaszczysta plaża rozciąga się w kierunku zachodnim. Zamiast szerokich wydm występuje tu piaszczysty klif, który jest stopniowo rozmywany przez morze i rozwiewany przez wiatr.
Doliny Szczelinowe na Bornholmie
Obecny wygląd powierzchni wyspa zawdzięcza oddziaływaniu lodowca, który dwukrotnie nasuwał się na wyspę przed 15 i 12 tys. lat. Charakterystycznym skutkiem oddziaływania lodowca są tzw. doliny szczelinowe (największe Ekkodalen i Døndalen), powstałe w okresie trzeciorzędu wskutek pęknięć tektonicznych. Rozpadliny te zostały pogłębione przez nasuwający się lodowiec, a ich górne krawędzie wygładzone przez morenę denną. Skutkiem erozji lodowcowej są także liczne, wygładzone granitowe pagórki zwane mutonami, spotykane w północnej części wyspy oraz liczne głazy narzutowe i otoczaki. Złożoność budowy geologicznej wyspy powoduje, że jest ona silnie zróżnicowana krajobrazowo oraz posiada liczne surowce mineralne, będące podstawą tutejszego przemysłu i rękodzieła.
W rozpadlinach skalnych powstały strumienie, które mają swój początek w wyższych partiach wyspy, skąd płyną do morza. Głębokie doliny rozpadlin chronią zimą przed wiatrem, a latem zapewniają cień i chłód, tworząc doskonałe warunki do rozwoju fauny i flory.
Wrzosowiska na Bornholmie
Do polowy XVIII wieku znaczna część Bornholmu była pokryta wrzosowiskami. Był to typowy krajobraz kulturowy - rezultat wypasania bydła w centralnej części wyspy. Nadal spotykane są pojedyncze fragmenty krajobrazu z wrzosowiskami, które udało się ochronić.
Dzięki zabiegom pielęgnacyjnym można poczuć atmosferę dawnych czasów na otwartych terenach Hammerknuden. W Paradisbakkerne i centralnej części Rutsker Hojlyng próbuje się zachować dla przyszłych pokoleń, resztki pierwotnych dzikich wrzosowisk. Dużą rzadkością są wrzosowiska Balkalyngen - jedyne w Danii wrzosowiska położone na piaskowcu.
Lasy na Bornholmie
Bornholm jest najbardziej zalesionym województwem w Danii. Ponad 20% wyspy pokryte jest lasem.
Almindingen wraz z przyległymi plantacjami leśnymi, jest trzecim co do wielkości kompleksem leśnym w Danii. Położony na skale macierzystej góruje nad otoczeniem. Znaczna cześć bornholmskich lasów została posadzona na miejscu dawnych wrzosowisk.
Jednak są miejsca na wyspie wzdłuż wybrzeży i licznych strumieni, gdzie zachowały się fragmenty pierwotnego lasu z domieszką charakterystycznego dla Bornholmu grabu i czereśni. Ponadto jest tu mnóstwo małych lasków i lasów galeriowych wzdłuż potoków i strumieni.
Bagna i jeziora na Bornholmie
Hammerso jest właściwie jedynym dużym jeziorem na Bornholmie i jednocześnie jedynym jeziorem w Danii o charakterze górskim.
Natomiast bardzo liczne na wyspie są bagna i małe płytkie jeziorka, w które obfitują zarówno obszary otwarte jak i zalesione. W wielu miejscach na bagnach wydobywano torf w czasie II Wojny Światowej, czego pozostałością są małe, niezarośnięte jeziorka.
Jeziora, sadzawki i bagna są siedliskiem różnorodnych, często rzadkich organizmów. Niezapomnianym wrażeniem jest możliwość obserwacji tańca godowego żurawi czy koncert rzekotek w księżycową wiosenną noc.
Wykopy i kamieniołomy na Bornholmie
Podłoże Bornholmu zawiera interesujące i bardzo zróżnicowane złoża geologiczne, które stanowią podstawę lokalnego przemysłu wydobywczego. Jest tu wydobywany granit na pomniki, elementy do budowy dróg, budowli wodnych oraz tłuczeń. Wapień i piaskowiec były wykorzystywane przy budowie domów oraz do produkcji cementu już w średniowieczu.
W wielu miejscach na wyspie produkuje się materiały budowlane na bazie żwiru i gliny. Natomiast węgiel drzewny był wykorzystywany jako opał w czasie obu wojen światowych. Wśród wielu specjalnych surowców przemysłowych występuje tu skaleń, wykorzystywany przy produkcji szkła, kaolin stosowany do wyrobu porcelany, a także fosforyty do nawozów sztucznych oraz ałun potrzebny przy garbowaniu skór.
W podłożu Bornholmu znaleziono także miedź, ale jej złoża nie były dotychczas wykorzystywane. Rozsiane po wyspie liczne wyrobiska surowców przemysłowych oraz kamieniołomy tworzą specyficzny "krajobraz kulturowy". Wiele spośród tych zagłębień jest wypełnionych wodą lub zarośniętych roślinnością. Inne ukazują złoża z różnych okresów geologicznych i stwarzają przez to możliwość poznania historii geologicznej wyspy.
Fauna na Bornholmie
Fauna lądowa wyspy jest zbliżona do fauny Danii i płd. Szwecji. Sztucznie wyhodowanym gatunkiem ssaków jest daniel. Wyspa jest znana z dużej liczby dorodnych jeży, które niekiedy stanowią problem (zwłaszcza na kempingach).
Bogata jest ornitofauna, głównie reprezentowana przez ptaki morskie oraz ptaki migrujące ze Skandynawii. Rezerwaty ornitologiczne znajdują się w okolicach Nexo i na wyspie Graesholm (w obrębie archipelagu Ertholmene).
W wodach morskich okolic Bornholmu występuje śledź, dorsz, łosoś, troć wędrowna, flądra i inne gatunki ryb bałtyckich.
Na Bornholm sprowadzono także żubry z Polski. Dzięki nowemu sposobowi słuchania nietoperzy, w ciągu ostatnich 10 lat dowiedziano się o istnieniu 6 nowych gatunków tych ssaków. Na wyspie znaleziono kości wielu zwierząt, między innymi reniferów, jeleni, bobrów, dzików i kun.
Wyspa jest znana z delikatnych saren i tutaj poluje się na nie nadzwyczaj często, jelenie mają tutaj wielkie poroża.
Życie ptaków zostało tu dobrze zbadane, a każdego roku odkrywa się ponad 100 nowych gatunków. Szczególnie dwa rodzaje, a mianowicie Słowik szary oraz Gawron są tu bardziej powszechne niż gdzie indziej w kraju.
Migracja dzięcioła czarnego na początku lat sześćdziesiątych na wyspę przyniosła wzrost liczby dziupli w lasach, co sprzyja hodowcom ptaków takich jak kawki, gołębie czy sowy. Jest ich coraz więcej, a Bornholm to jedyne znane miejsce ich hodowli.
Migracja ptaków na wiosnę i jesień na wyspie jest ogromna, przede wszystkim są to stada żurawi i pliszek, co czyni wyspę wyjątkową. W ciepłe wiosny wyspę odwiedzają ptaki wędrowne np. Dziwonia zwyczajna.
Fauna gadów nie różni się zbytnio od reszty kraju i tylko 5 gatunków jest dobrze rozmnożonych. Najwięcej znajduje się ich we wrzosowiskach w Hammerknuden. Jest tu dziewięć rodzajów płazów. Żaba śmieszka pojawia się w całej Danii, z czego tylko na Bornholmie połowa z nich występuje w stawach na wyspie.
