Historia Bornholmu
Początki osadnictwa
Bornholm jest zamieszkany od czasów prehistorycznych (najstarsze dowody osadnictwa ludzi są datowane na lata 9000–8000 p.n.e.). W tym czasie Bornholm miał połączenie lądowe z terenami dzisiejszej Polski i Niemiec, od których oddzielił się między latami 6800–4500 p.n.e.
Ludność zamieszkująca Bornholm ok. roku 4500 p.n.e. polowała na dziki, sarny i foki.
Około 3500 r. p.n.e. istniał w pobliżu dzisiejszego Aakirkeby obóz warowny, dowodem czego są umocnienia i wały ziemne, które dotrwały do czasów współczesnych. Z tych czasów datują się także pierwsze ślady rolnictwa na wyspie.
Z XIII – IX w. p.n.e. pochodzą liczne ryty naskalne w Madsebake oraz liczne kamienie kultowe menhiry.
Średniowiecze
W V – VI w. n.e. wyspę zamieszkiwało germańskie plemię Burgundów, natomiast później osiedlili się na niej Wikingowie. Z tych czasów (890 r.) pochodzą najwcześniejsze pisane wzmianki o Bornholmie, który był wtedy nazywany Burgundarholm. Według zapisków brytyjskiego podróżnika Wulfstana, wyspa ta była zamieszkana i miała króla.
Około 1080 r. Wikingowie zostali wyparci, a wyspę zasiedlili Danowie, będący pod władaniem króla duńskiego. Wraz z nimi napłynęli na wyspę misjonarze chrześcijańscy. Okres IX – XII w. był czasem walk o wyspę pomiędzy germańskimi Danami i słowiańskimi Wendami. Danowie utrzymali wyspę pod swoimi wpływami. Z tego czasu datują się charakterystyczne dla Bornholmu rotundowe kościoły obronne (do dzisiaj zachowały się cztery z nich - w Nyker, Olsker, Nylars i Østerlars. Oprócz funkcji sakralnych były one w tamtych czasach punktami oporu wobec najeźdźców oraz stanowiły schronienie dla okolicznej ludności i spichlerz dla płodów rolnych.
W 1149 r. znaczna część Bornholmu dostała się pod władanie arcybiskupstwa z Lund i od tego czasu wyspa stała się terenem zbrojnej rywalizacji pomiędzy namiestnikami duńskiej władzy królewskiej a przedstawicielami arcybiskupstwa z Lund. Siedzibą władz kościelnych była warownia Hammershus na północy wyspy (jej budowę rozpoczęto ok. 1250 r.), a ostoją władz królewskich była stara warownia Lilleborg (rozbudowana w 1150 r.), znajdująca się w centralnej części wyspy na terenie obecnego lasu Almindingen. W wyniku toczonych walk Lilleborg został zniszczony, a od 1303 r. cała wyspa stała się lennem arcybiskupów z Lund. Podczas wojny trzynastoletniej, 14 sierpnia 1457 r. w pobliżu Bornholmu doszło do zwycięskiego starcia trzech statków gdańskich z większą flotą duńsko-inflancką, wspierającą Krzyżaków.
Czasy nowożytne
W XIV i XV w. faktyczną władzę nad wyspą sprawowały miasta hanzeatyckie, a zwłaszcza kupcy z Lubeki, którzy przejęli zwierzchnictwo nad nią w 1525 r.
W 1578 r. król duński Fryderyk II odzyskał władzę nad wyspą. W 1645 r. w czasie walk o panowanie na Morzu Bałtyckim pomiędzy Danią i Szwecją, Bornholm został przejściowo opanowany przez Szwedów, co usankcjonował pokój w Roskilde z 1658 r.
Jednak w tym samym roku na Bornholmie wybuchło powstanie przeciwko panowaniu szwedzkiemu, którego przywódcami byli m.in. Jens Pedersen Kofoed (1628-1691), Paul Anker i Willum Clausen. Powstańcy odnieśli zwycięstwo, zabijając m.in. szwedzkiego komendanta wyspy Printzenskölda (1615-1658) i wypędzając wojska szwedzkie. Powstanie zakończone zostało traktatem pokojowym w Kopenhadze z 1660 r., i przekazaniem wyspy Koronie Duńskiej, natomiast na mieszkańców spłynęło sporo przywilejów królewskich. M.in. wyspiarze uzyskali przywilej produkcji alkoholu, utworzono też istniejące do dziś obok regularnej armii oddziały Obrony Bornholmskiej, złożone wyłącznie z mieszkańców wyspy.
W XVII w. rozpoczęto wydobywanie surowców skalnych i węgla. Zyski ze sprzedaży tych towarów oraz z rybołówstwa były początkiem rozwoju gospodarczego wyspy, przerywanego epidemiami i wojnami napoleońskimi. Wielu Bornholmczyków przez długie lata pracowało jako marynarze, przywożąc pod koniec życia dość znaczące kapitały, które inwestowali na ojczystej wyspie (oraz przywożąc egzotyczne pamiątki z całego świata).
Kolejni królowie duńscy umacniali Bornholm pod względem militarnym – stanowił on ważną bazę morską dla Danii. Król Chrystian V rozpoczął w 1684 r. budowę twierdzy morskiej na oddalonej o 18 km na wschód małej wysepce, nazwanej od jego imienia Christiansø – do dziś będącej pod jurysdykcją duńskiego Ministerstwa Obrony. Twierdza ta była podczas wojen napoleońskich bazą wypadową sił kaperskich przeciwko flocie angielskiej (Dania była sprzymierzona z Francją). Zlikwidowana została rozkazem królewskim w 1855 r.
Po zakończeniu wojen, Bornholm zaczął się znowu rozwijać gospodarczo.
W pierwszej połowie XIX w., gdy zaczęło się rozwijać rolnictwo, a potem ruch spółdzielczy, powstały także pierwsze mleczarnie spółdzielcze.
W 1866, otworzono stałe linie żeglugowe z Kopenhagą i pobliskim Ystad w Szwecji (żegluga była utrzymywana codziennie, z wykorzystaniem statków parowych).
Przyczyniło się to do rozwoju turystyki na Bornholmie, zwłaszcza po uruchomieniu stałego połączenia promowego z Sassnitz na niemieckiej wyspie Rugia, a potem z Kołobrzegiem. W II poł. XIX w. i na początku XX w. na wyspę przybyło w celach zarobkowych kilkaset polskich rodzin (głównie z Galicji), które osiedliły się tu na stałe.
Od 1823 w Rønne funkcjonuje najstarszy duński teatr amatorski.
II wojna światowa
10 kwietnia 1940 roku na wyspie wylądowali Niemcy, którzy w pobliżu Dueodde (na południu wyspy) zaczęli budować fortyfikacje ze stanowiskami dla 2 dużych dział artylerii nadbrzeżnej. Istnieją także przypuszczenia, że na Bornholmie funkcjonowały podczas wojny stacje obserwacyjne rakiet wystrzeliwanych z Peenemünde.
Okupacja niemiecka nie była uciążliwa dla mieszkańców wyspy, nie odnotowano także poważniejszych aktów oporu przeciwko okupantom. Wstydliwym rozdziałem tamtych czasów były tzw. „niemieckie dziewczyny” – kobiety nawiązujące kontakty z okupantami.
Rybacy bornholmscy wzięli natomiast udział w ewakuacji Żydów z Danii do neutralnej Szwecji, w czasie, gdy zawisła nad nimi groźba deportacji do obozów zagłady.
Garnizon niemiecki okupujący Bornholm w latach II wojny światowej miał być poddany wojskom brytyjskim, ale nieoczekiwanie pod koniec kwietnia 1945 roku dotarły na wyspę pododdziały Armii Czerwonej.
Wobec próby oporu wojsk hitlerowskich, Rosjanie zbombardowali 7 i 8 maja 1945 roku Rønne i Nexø, niszcząc ok. 800 domów. Wobec tych nalotów oraz obecności ok. 26 tys. uciekinierów z Niemiec i krajów nadbałtyckich, dowódca kilkusetosobowego garnizonu niemieckiego, Gerhard von Kamptz 9 maja 1945 roku skapitulował przed Armią Czerwoną, która w liczbie ok. 10 tys. żołnierzy okupowała wyspę do 5 kwietnia 1946 roku, kiedy to opuściła Bornholm praktycznie z dnia na dzień.
Okupacja sowiecka Bornholmu była przejawem dążenia Stalina do ustanowienia tu bazy wojskowej, kontrolującej trasy żeglugowe z Bałtyku do pobliskich Cieśnin Duńskich (lub nawet włączenia Bornholmu do ZSRR). Być może chodziło także o przejęcie dokumentacji wspomnianych stacji obserwacyjnych.
W Allinge znajduje się cmentarz z grobami 36 żołnierzy radzieckich zmarłych w tamtym okresie z powodu chorób. W 1946 roku Szwecja ofiarowała mieszkańcom Bornholmu 300 drewnianych domków (istniejących do dziś), w celu odbudowy zbombardowanych przez Rosjan miasteczek.
Bornholm dzisiaj
Po drugiej wojnie światowej Bornholm, jako część współczesnej Danii, skorzystał z pomocy budowlanej Amerykanów i skandynawskich sąsiadów. Zniszczenie ostatnich dni wojny zostało szybko usunięte.
Bornholm jest teraz prowincją Danii. Na wyspie mieszka około 40 000 osób. Jako część państwa Europy Zachodniej Bornholm ma stosunkowo wysoki produkt narodowy brutto oraz dobry system emerytalny i społeczny.
Większość mieszkańców wyspy żyje obecnie z turystyki lub rolnictwa. Rybołówstwo straciło swoje historyczne znaczenie. Ponieważ populacja śledzia w Morzu Bałtyckim dramatycznie spadła, a Unia Europejska ustaliła dokładne kwoty połowowe, tylko nieliczne rodziny były w stanie zarabiać na rybołówstwie. Dzięki reformie terytorialnej z 1 stycznia 2007 r. wyspa nie ma już statusu niezależnego obszaru urzędowego, od tego czasu należy do regionu Hovestaden, a w ostatnich latach Bornholm zwrócił szczególną uwagę jako zielona wyspa.
Oprócz wysokiej jakości kuchni zaprojektowanej z myślą o regionalności i sezonowości, szczególny nacisk kładziony jest na odnawialne źródła energii i zasady zrównoważonego rozwoju. Tak właśnie wygląda Green Solution House w Rønne - hotelu całkowicie zaangażowanym w zrównoważony rozwój. Bornholm postawił sobie również za cel, aby w ciągu kilku lat być wolnym od odpadów.
Nasi Partnerzy
